Jak wiadomo, aż do początków XIX wieku nazwa naszego miasta miała postać MIKUŁÓW, co w tekstach obcojęzycznych zapisywane było m.in. jako Mikulov (z czeska), Mikulow (z niemiecka) lub Miculow (w formie łacińskiej).
W książce Leszka Podhorodeckiego zatytułowanej Wiedeń 1683, odnosząc się do przemarszu wojsk króla Jana III Sobieskiego w drodze na Wiedeń, autor pisze m.in.:
„[Dnia 25 sierpnia 1683 roku], na rozkaz króla, [hetman polny] Mikołaj Sieniawski zatrzymał się dłużej w Mikułowie, osłaniając marsz głównych sił koronnych”.
Niestety, chociaż w drodze z Warszawy do stolicy Austrii polski król przemierzał również tereny Górnego Śląska, to jednak na skutek interwencji ówczesnego pszczyńskiego sędziego ziemskiego von Kretziga (dziedzica m.in. wsi Mokre) oraz komisarza cesarskiego, barona von Sobka, ominął on ostatecznie terytorium państwa pszczyńskiego, wybierając drogę wiodącą przez miasta: Bytom, Gliwice i Racibórz oraz (druga część armii) przez Oświęcim na Bielsko.
A zatem w przytoczonym powyżej cytacie nie chodzi o nasz, górnośląski Mikołów.
Tak się bowiem złożyło, iż przez kilka stuleci istniały w królestwie czeskim (a po roku 1526 – w monarchii habsburskiej) dwa miasta o nazwie Mikułów (czes. Mikulov). Jednym z nich był nasz, górnośląski gród nad potokiem Jamna, drugim zaś – niewielkie czeskie miasteczko Mikulov (niem. Nikolsburg), położone tuż przy granicy czesko-austriackiej, z zachowanym do dziś średniowiecznym układem urbanistycznym i górującym nad nim zamkiem książęcym Liechtensteinów. I przez to właśnie miasto przechodziły w sierpniu 1683 roku ciągnące pod Wiedeń oddziały króla Sobieskiego.
Centrum Mikulova, widok na zamek i kościół św. Wacława.
Na pierwszy rzut oka – żadna rewelacja. Samo istnienie czeskiego imiennika Mikołowa nie stanowi przecież tajemnicy (swego czasu na łamach „Gazety Mikołowskiej” pojawiły się bodaj dwie wzmianki o nim), zaś zbieżność nazw poszczególnych miejscowości do specjalnych rzadkości nie należy.
Jeśli jednak prześledzimy dzieje czeskiego miasteczka Mikulov, a następnie porównamy je z historią naszego Mikołowa-Mikułowa, podobieństwa okazują się co najmniej zastanawiające.
Prześledźmy zatem kilka przykładów:
- Przez Mikulov wiódł jeden z najważniejszych w średniowieczu szlaków handlowych z południa na północ Europy.
- Przez Mikołów podobnie, tyle że ze wschodu na zachód – tzw. trakt krakowsko-wrocławski, stanowiący fragment wielkiego Szlaku Lewantyńskiego.
- Przy szlaku tym powstał wpierw wczesnośredniowieczny gród obronny Mikulov, wzmiankowany po raz pierwszy w XIII wieku.
- W przypadku Mikołowa było tak samo; już w początkach XIII wieku przy pradawnym trakcie istniał kasztelański gród obronny Miculow.
- Pierwsza historyczna wzmianka o Mikulovie pochodzi z roku 1222.
- Pierwsza wzmianka o naszym Mikołowie również pochodzi z 1222 roku.
- Do założenia „nowego miasta” przy grodzie Mikulov oraz jego lokacji na prawie niemieckim doszło około 1279 roku.
- Według K. Prusa, lokacja „nowego miasta” Mikołowa, umiejscowionego nieopodal starego grodu, miała miejsce około 1274 roku.
- Pierwsza wzmianka o kościele parafialnym w Mikulovie pochodzi z 1276 roku.
- Pierwsza wzmianka o kościele parafialnym w Mikołowie również pochodzi z 1276 roku.
- Mikulov aż dwukrotnie otrzymywał królewskie prawo do organizowania cotygodniowych targów oraz jarmarku, w latach 1279 i 1366.
- Mikołów również dwukrotnie, choć nieco później – w latach 1545 oraz 1699.
- W XVI wieku Mikulov przeszedł spod władzy książęcej na własność prywatną, a jego nabywcą był magnat z Węgier, Ladislaus von Kereczeny z Kanyafoldu.
- W 1517 roku książę Kazimierz II sprzedał Mikołów, wraz z całą ziemią pszczyńską, prywatnemu właścicielowi, którym był magnat z Węgier, Aleksy von Thurzo z Bethlenfalva.
- Pierwszy w miarę dokładny opis Mikulova zawiera urbarz z 1574 roku.
- W przypadku Mikołowa jest to urbarz pszczyński z 1572 roku.
- Potwierdzenie praw miejskich Mikulov otrzymał w XVI wieku, w roku 1579.
- Mikołów potwierdzenie praw miejskich również w XVI wieku, w roku 1547.
- Mikulov stanowił jeden z ważniejszych ośrodków drukarstwa w Czechach.
- Mikołów to także dawne centrum drukarstwa; założona tutaj w 1845 roku drukarnia Tomasza Nowackiego była wszak pierwszą polską drukarnią na Śląsku, a drukarnia Karola Miarki rozsławiła nasze miasto zarówno w kraju, jak i za granicą.
- Największy pożar w historii Mikulova miał miejsce w 1784 roku; spłonęło wówczas m.in. całe śródmieście wraz z ratuszem.
- Największy pożar Mikołowa wybuchł w 1794 roku; pochłonął on m.in. śródmieście oraz mikołowski ratusz.
- Czeski Mikulov zaliczany był niegdyś do głównych centrów żydostwa, i to na znacznie szerszą skalę, była to bowiem druga (!) co do wielkości społeczność żydowska w całych Czechach.
- Mikołów stanowił swego czasu jedno z największych skupisk ludności żydowskiej na całym ówczesnym Górnym Śląsku; w 1861 roku aż 15% mieszkańców Mikołowa stanowili Żydzi.
Powyższa lista nie wyczerpuje bynajmniej historycznych podobieństw pomiędzy polskim obecnie Mikołowem (Mikułowem) a czeskim Mikulovem, które to miasta przez niemal pięć stuleci (od XIV do XVIII wieku) znajdowały się w tym samym państwie.
Wszystkich zainteresowanych odsyłam do oficjalnej strony internetowej Mikulova, na której znajduje się m.in. dosyć obszerny opis historii miasta. Co zaskakujące, strona ta posiada również polską wersję językową.
Źródła drukowane: [SZD0053]
• Mikułów – Mikulov. Pierwsze wzmianki o obydwóch miastach i ich kościołach pochodzą z tych samych lat, A.A. Jojko [w:] „Gazeta Mikołowska” nr 01/2005 (166), I 2005, s. 24-25.
• Wiedeń 1683, L. Podhorodecki, Warszawa 1983, s. 101.
