Policja – we współczesnym rozumieniu tego słowa – pojawiła się na Śląsku w czasach pruskich.
Aż do wybuchu II wojny światowej formacja ta uzależniona była od administracji lokalnej; ustrój ten przypominał nieco sytuację panującą do dziś w Stanach Zjednoczonych, gdzie Policja na danym terenie podlega bezpośrednio burmistrzowi miasta. Znalazło to odzwierciedlenie w używanych wówczas stemplach i pieczęciach policyjnych: umieszczano tam herb miasta lub samą legendę (opis), natomiast nie odnajdujemy na nich godła państwowego. To ostatnie zarezerwowane było wyłącznie dla instytucji stricte państwowych, takich jak sądy, urzędy finansowe etc.
Najwcześniejszy stempel mikołowskiej Policji, jaki obecnie znamy, pochodzi z roku 1848, a więc z czasów urzędowania burmistrza Józefa Szabonia. To właśnie w tym roku doszło do opisywanej już wielokrotnie „mikołowskiej rewolty”, podczas której w wyniku serii bezkrwawych zamieszek burmistrz Szaboń (Schabon) zmuszony został do ustąpienia ze stanowiska. Na odcisku tym odnajdujemy już herb miasta w jego współczesnej wersji, widziany od przodu, a nie z profilu. Co ciekawe jednak, ma on tutaj formę wyjątkowo fantazyjną i nie spotykaną na innych pieczęciach z tego okresu.
W połowie XIX wieku niewielkie posterunki Policji istniały również w okolicznych wioskach, wchodzących obecnie w skład Mikołowa. Posterunek w Śmiłowicach, znajdujący się zapewne na terenie tamtejszego folwarku książęcego, obejmował swym zasięgiem trzy wsi: Śmiłowice, Borową Wieś (Neudorff) oraz Kamionkę. Znana jest pieczęć lakowa tego posterunku: napisowa (bez herbu), pochodząca z 1847 roku. Podobne posterunki istniały także w Mokrem i Paniowach.
Na przełomie XIX i XX stulecia Policja w Mikołowie posługiwała się stemplami bezherbowymi (napisowymi), o wzorze zbliżonym nieco do stempli posterunków gminnych. Jednak w początkach XX wieku wprowadzono nowy wzór – ponownie zawierał on herb miasta, a swym kształtem nawiązywał do stempli magistrackich z tamtego okresu. Wzór ten obowiązywał aż do roku 1922, gdy Mikołów przeszedł pod administrację polską.
Również w okresie międzywojennym (1922-1939) stempel Policji oparty został na wzorze magistrackim, wspólnym dla wszystkich instytucji, które podlegały w owym czasie władzom miasta. Co ciekawe, stempel policyjny oraz stempel magistracki wykorzystywane były przez mikołowskiego burmistrza wymiennie – na podpisywanych przez siebie dokumentach Jan Koj używał jednego lub drugiego wzoru, w zależności od sytuacji.
W tym czasie istniała również pieczęć lakowa Policji, która różniła się nieznacznie od wersji stemplowej zarówno treścią opisu, jak i kształtem herbu. Była ona jednak używana znacznie rzadziej od stempla tuszowego; najczęściej spotkać ją można na dokumentach zatwierdzających plany budowy domów.
W początkach niemieckiej okupacji (1939) nowe władze przygotowały naprędce stempel tymczasowy; zawierał on jedynie krótki napis w otoku, zaś w części środkowej pozostawiono puste miejsce. Później sporządzono już stemple definitywne, lecz miały one zupełnie inny charakter niż dotychczas. Otóż w ustroju III Rzeszy Policja – wciąż jeszcze podlegająca bezpośrednio burmistrzowi miasta – była już formacją państwową, a burmistrz – występując jako szef Policji – stawał się urzędnikiem państwa. W tej sytuacji drogi stempli miejskich i policyjnych definitywnie się rozeszły: na pieczęci miejskiej pozostawiono herb Mikołowa, natomiast na pieczęci policyjnej zamieszczono godło państwowe III Rzeszy oraz napis: Der Bürgermeister als Ortspolizeibehörde der Stadt Nikolai (= Burmistrz Miasta Mikołowa jako zwierzchnik lokalnej Policji). Nawiasem mówiąc, obie te pieczęcie – i miejska, i policyjna – pozostawały nadal w gestii burmistrza.
Znane są obecnie dwa wzory pieczęci policyjnej z okresu okupacji: mają identyczny opis, lecz różnią się formą graficzną. Nie wiemy jednak, czy były one wykorzystywane równocześnie (wymiennie), czy też w różnych okresach.
Po zakończeniu II wojny światowej herb miasta zniknął także z pieczęci miejskiej (zastąpiony godłem PRL), zaś dotychczasową Policję przemianowano na Milicję Obywatelską. Podobnie jak w okresie okupacji, formacja ta była już organem administracji centralnej, a na stemplach umieszczano wyłącznie godło państwowe. Stan taki obowiązuje w zasadzie do chwili obecnej.
Źródła drukowane: [SZD0015]
• Historia policji w pieczęciach zapisana: Z herbem lub legendą, A.A. Jojko [w:] „Gazeta Mikołowska” nr 04/2009 (217), IV 2009, s. 37.
