„Świetla” a „utopiec” – to sóm dwa roztomaite duchy. „Świetla” jest błądzącą duszą, takim błędnym ognikiem, co sie musi po śmierci potułać za kara za to, iże za życia swego dusza ta przewiniła się przeciw przykazaniom o miłości bliźniego.
Jednego razu szed chłop przez łąka, na której „straszyło”. Nie wierzył on jednak w strachy i odważnie szed dalij. Naroz ujrzoł dość daleko przed sobą jakieś światełko, kiere co roz bliżej podchodziło, aże w światełku rozpoznoł jakigoś małego człowieczka, uginającego się pod jakimś ogromnym ciężorem na plecach.
Terazki dziepjyro spomiarkował chłop, co to za jedyn, to jest taki, co za życia zamienioł sómsiadom kamienie graniczne i za pokuta musi po śmierci nosić wszystkie te kamienie, dopóki go ktoś od tego nie wybawi.
– Ach, jakże ciężkim jest mój grzych! – wyraźnie chłop usłyszoł słowa „świetlić”, kiedy tyn już był blisko.
– Niechże ci Bóg przeboczy! – odpedzioł mu współczująco.
Za te słowa „świetla” naroz się wyprostowoł, bo mu wszystkie kamienie dokupy z trownicą (grube prześcieradło do noszenia trawy, chrustu itp.) z pukla spadły i w tym tyż momencie przepod, jeny pora iskier kajś za nim poleciało.
Wszędy na Górnym Śląsku znane jest podanie, czy tyż przesąd, że jako „świetle” pokutować muszą m.in. zwonnicy, kierzy nie dodzwonili do końca tzw. „podzwonnego” za umarłych, a po tym tyż niekierzy niesprawiedliwi sędziowie.
Ludzie, co za życia za błozna mieli zabłąkanych ludzi, wskazując im fałszywo dróga, tyż muszą pokutować jako „świetle” i wskazywać podróżnym w nocy prawdziwo dróga, przyświecając im swym światłem.
Oryginalny tekst w stylizacji śląskiej, bez poprawek.
Przypisy:
Powyższa opowieść, opublikowana w 1937 roku w gazecie „Siedem Groszy”, stanowiła w istocie śląską adaptację starszego, niemieckojęzycznego tekstu zatytułowanego Der Feuermann von Panewnik. Oryginalna wersja tej opowieści ukazała się w książce Oskara Kobela Schlesische Sagen, wydanej w 1931 roku. W niniejszym opracowaniu można się z nią zapoznać TUTAJ.
Źródła drukowane:
• Gawęda Tomka Buczały: „Świetla” w Panewniku [w:] „Siedem Groszy” nr 52/1937 z dnia 21.02.1937 roku, s. 9.
