Podania i Legendy Ziemi Mikołowskiej to projekt otwarty, który z czasem będzie stopniowo rozwijany. Jego celem jest zgromadzenie jak największej liczby podań, legend, bajek i baśni związanych z miastem Mikołów oraz z szeroko pojętą ziemią mikołowską. Opowieści te, od stuleci kształtujące kulturę, tradycję i tożsamość naszego regionu, przekazywane były ustnie z pokolenia na pokolenie, a następnie spisywane przez historyków, etnografów i miłośników lokalnej historii.
Kolekcja obejmuje teksty bardzo różnorodne, zarówno pod względem formy, jak i treści. Opowieści osadzone w świecie typowo baśniowym, który zamieszkują diabły, strzygi, zmory, utopce i inne fantastyczne stwory, sąsiadują tutaj z podaniami nawiązującymi w swej treści do autentycznych miejsc, postaci i wydarzeń. Elementem, który je łączy, jest zasygnalizowany w taki czy inny sposób związek opowieści z miastem Mikołów, jego obecnymi sołectwami, obszarem powiatu mikołowskiego lub też z miejscowościami należącymi niegdyś do mikołowskiej parafii św. Wojciecha. W wybranych przypadkach uwzględniono również miejscowości leżące na pograniczu tego obszaru i historycznie z nim związane.
Ze względu na olbrzymią różnorodność tekstów, zastosowano tutaj umowny podział na pięć kategorii: baśnie, legendy, podania, przekazy i opracowania. Pozwala to na odróżnienie opowieści o charakterze czysto baśniowym od tych, które zawierają – w większym lub mniejszym zakresie – elementy realnych wydarzeń, tradycji i przekazów historycznych.
| Kategoria | Definicja |
|---|---|
| Baśnie | Opowieści o istotach nadprzyrodzonych i zjawiskach magicznych, wywodzących się z folkloru Górnego Śląska. Występują w nich typowe dla ludowej wyobraźni postacie, takie jak duchy, diabły, wodniki, utopce, strzygi, zmory, południce, czarownice czy Skarbnik. |
| Legendy | Historie z pogranicza baśni i realizmu, zawierające elementy fantastyczne, ale niewywodzące się z klasycznego folkloru. Osadzone w realnych miejscach, częstokroć starające się wyjaśnić lokalne zjawiska, nazwy lub charakterystyczne cechy krajobrazu. |
| Podania | Opowieści na styku historii i legendy, bazujące na lokalnej tradycji i odnoszące się do rzeczywistych postaci lub wydarzeń, lecz silnie przekształcone przez ludową narrację i nieposiadające jednoznacznego potwierdzenia w źródłach. |
| Przekazy | Przekazy oparte w zasadniczej części na relacjach i źródłach historycznych, noszące znamiona autentyczności, ale wzbogacone elementami lokalnej tradycji i ludowej narracji. |
| Opracowania | Komentarze i analizy etnograficzne dotyczące lokalnych podań, legend i wierzeń. Zawierają m.in. streszczenia, omówienia, porównania wariantów oraz refleksje autora. Nie stanowią bezpośredniego zapisu tradycji ludowej, lecz jej interpretację badawczą. |
Miasto Mikołów wraz z sołectwami:
Miasto Łaziska Górne:
Pozostałe miejscowości:
Ostatnia aktualizacja: 23-03-2025
Adrian A. Jojko